,, Pomóż mi samemu to zrobić ”
Idea „nowego wychowania” i współczesnej pedagogiki alternatywnej

Montessoriańskie wychowanie
Metoda Montessori pomaga dzieciom i rodzicom w tym zadaniu. Jej podstawą jest szanowanie naturalnej indywidualności każdego dziecka, jeśli chodzi o jego rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy, emocjonalny i kierowaniu go do całościowego wzrostu. Wychowanie montessoriańskie jest wspieraniem indywidualnego i moralno – społecznego rozwoju człowieka w rozsądnie realizowanej wolności, z miłością i w duchu pokoju. Najważniejsze w wychowaniu i nauczaniu dziecka są jego zainteresowania, wokół których kręci się cały system oddziaływań wychowawczych. Dzieci poznają rzeczywistość i samych siebie poprzez naturalne zainteresowanie rzeczami i zjawiskami. Występujące w otoczeniu dziecka odpowiednie warunki sprzyjają naturalnemu rozwojowi. Jest to „wychowanie dla życia”. Celem rozwoju i wychowania jest „normalizacja”.
Proces nauczania związany jest z typowymi dla okresu dzieciństwa właściwościami: absorbująca psychika, okresy szczególnej wrażliwości, polaryzacja uwagi.
- absorbująca psychika – powiązana jest z intelektualnymi predyspozycjami dziecka, które pozwalają „zapisywać” w podświadomości wszystkie informacje docierające z otoczenia;
- okresy szczególnej wrażliwości – okresy, kiedy dziecko uczy się łatwiej i szybciej opanowuje określone czynności. Mają charakter przejściowy. Należy wychwycić ten optymalny czas w życiu dziecka, wtedy uczenie się i wychowanie w określonej dziedzinie przynosi najlepsze efekty;
- polaryzacja uwagi – wnikliwe, długotrwałe zainteresowanie jednym przedmiotem lub jedną czynnością. Dziecko pracuje uważnie, w sposób zdyscyplinowany, przeżywa radość i czerpie satysfakcję z własnych działań.
Sposoby uczenia
- indywidualny tok rozwoju każdego dziecka: indywidualna opieka nauczyciela; dziecko pracuje we własnym dla siebie tempie i zgodnie z własnymi możliwościami, podejmuje zadania, do których jest już gotowe. Wspomaga w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka;
- uczenie się przez działanie: zdobywanie wiedzy i praktycznych umiejętności w przemyślanym środowisku pedagogicznym, dzięki własnej aktywności, przy pomocy nauczyciela;
- reguły społeczne: nauka przestrzegania reguł społecznych wśród dzieci zróżnicowanych wiekowo – trzy roczniki; sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności;
- lekcje ciszy – współpraca w czasie cichych zajęć indywidualnych i/lub grupowych;
- samodzielność: swoboda wyboru rodzaju, miejsca, czasu i form pracy (indywidualna lub z kolegą/koleżanką) przy zachowaniu reguł społecznych; rozwój indywidualnych zdolności i nauka realnej oceny swoich umiejętności;
- koncentracja: ćwiczenia polegające na dokładności i wytrwałości przy wykonywaniu konkretnych zadań;
- porządek: kształcenie umiejętności przestrzegania zasad porządku w otoczeniu, w trakcie własnego działania;
obserwacja: nauczyciel z uwagą obserwuje postępy dziecka, ale także napotkanie w czasie działań trudności; jest jego przewodnikiem.
Koncepcja pedagogiczna M. Montessori
- samodzielność w zdobywaniu wiedzy i praktycznych umiejętności przy wsparciu nauczyciela;
- zadaniowość;
- samodyscyplina – dyscyplina wewnętrzna;
- pracowitość – samoświadoma praca;
- aktywność – przygotowywanie do przyszłego życia w społeczeństwie;
- odpowiedzialność za siebie, innych, świat natury i kultury, cały Wszechświat;
- umiłowanie pokoju na świecie;
- miłość do ludzi, świata przyrody i kultury;
- wysoki poziom rozwoju społeczno – moralnego;
- praktyczne ćwiczenia dnia codziennego;
- budowanie pojęć poprzez kształcenie zmysłów;
- współpraca i współdziałanie – umiejętność społecznego działania; kształcenie zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi, zasadami moralności
- wspieranie naturalnego i spontanicznego rozwojowi dzieci.
Wolność w sensie pedagogicznym to swoboda wyboru
- przedmiotu pracy – swobodny wybór materiału;
- miejsca wykonania – przy stolikach lub na dywanie;
- czasu potrzebnego do realizacji zadania;
- formy pracy – indywidualna lub z koleżanką/kolegą, z nauczycielem;
- praca w grupie – lekcja rozwojowa wymieszana wiekowo grupa (3 roczniki).
Przygotowane otoczenie
Wolność w sensie pedagogicznym to swoboda wyboru
Przygotowane Otoczenie – to wyposażenie placówki w meble i pomoce rozwojowe Montessori oraz inne pomoce/przedmioty, które wspierają naturalny rozwój dziecka. To miejsce, w którym dzieci mogą swobodnie pracować z wybranymi przez siebie materiałami pod przewodnictwem i opieką nauczyciela. Nauczyciel powinni umieć obserwować dziecko i przygotowywać dla niego odpowiednie materiały i zadania, by wspomóc jego chęć dążenia do własnego rozwoju. Przygotowane otoczenie charakteryzuje się: estetyką, porządkiem, prostotą i dostępnością. W metodzie Montessori istnieją mieszane grupy wiekowe, dzięki którym dzieci mogą rozwijać swoje zdolności społeczne, uczyć się od siebie wzajemnie, zgodnie z własnym tempem rozwoju. Dlatego powinno się zapewnić przystosowane dla nich materiały, wspierające odkrywanie przez nich świata i umożliwiające rozwój niezbędnych umiejętności. „Kiedy tylko dziecko zacznie rozwijać się w przygotowanym otoczeniu i uda mu się działać samodzielnie i niezależnie od dorosłych, natychmiast zrodzi się harmonia nie tylko pomiędzy nim a otoczeniem, ale też między nim a dorosłymi”( Maria Montessori).
Materiał Montessori (pomoce dydaktyczne)
Podstawowym elementem przygotowanego otoczenia są materiały o charakterze rozwojowym. Odpowiadają cyklom rozwoju i wrażliwości dziecka, wyzwalają samodzielność, zmieniają się wraz z wiekiem. Zachęcają i aktywizują do swobodnego działania i eksperymentowania. Wszystkie przedmioty są tylko w jednym egzemplarzu, dzięki temu dzieci uczą się cierpliwości, czekania, szacunku dla pracy innych. W otoczeniu placówki rosną rośliny, o które dzieci same się troszczą – kształtowanie aktywnej postawy wobec przyrody. Materiał Montessori to po prostu klucze do poznania świata. Charakteryzuje się on: estetyką wykonania, precyzją i prostotą, uwzględnienia zasady stopniowania trudności, jest dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka, umożliwia samodzielną kontrolę błędów, odznacza się logiczną spójnością.
Materiał Montessori to:
- ćwiczenia praktycznego życia – samoobsługa, normy społeczne, środowisko;
- rozwijanie zdolności sensorycznych – budowanie pojęć (poznanie zmysłowe, aktywność umysłowa);
- edukacja matematyczna;
- edukacja językowa;
- edukacja kosmiczna;
- edukacja artystyczna – rozwój umiejętności plastycznych, muzycznych, manualnych;
- wychowanie religijne.
Nauczyciel:
Pomocnik, doradca, obserwator, odpowiedzialny za wszechstronny rozwój dziecka, ma szeroką wiedzę z zakresu nauk o człowieku – pomaga, ale nie wyręcza, ogarnia jak ogień, lecz nie spala.
Rolą nauczyciela jest obserwacja dziecka, celem coraz rzadsza interwencja w miarę rozwoju dziecka. Odpowiada za bezpieczeństwo, porządek i spokój dziecka. W razie potrzeby pomaga lub zachęca do działania. Takie podejście pomaga dziecku w rozwoju poczucia pewności siebie i wewnętrznej dyscypliny. Zadaniem jest zapewnienie dziecku optymalnych warunków rozwoju. Wybiera dla konkretnego dziecka najodpowiedniejszy materiał rozwojowy, wskazuje właściwy sposób posługiwania się nim, umiejętnie wycofuje się w celu pozostawiania dziecku swobody wyboru zakresu aktywności oraz rytmu i tempa pracy, nie ocenia.
Efekty edukacji Montessori:
- samodzielność myślenia i działania;
- umiejętność planowania pracy;
- odpowiedzialność za podejmowanie zadania;
- pogłębiona wiedza z rożnych dziedzin nauki;
- umiejętność poszukiwania wiedzy;
- współpraca i współdziałanie;
- postawy prospołeczne i pokojowe.